DRS Nedir? Formula 1 DRS Teknolojisi Ne İşe Yarar?

Formula 1 severler, özellikle Formula 1’de geçiş izlemeyi sevenler, son yıllarda izledikleri yarışlarda, düzlükte öndeki aracı ciddi sürat farkıyla geçen araçları izlemeye alıştılar. Peki uzun düzlüklerde bu ciddi sürat farkını yaratan sistem nedir ve nasıl çalışır? Gelin bu yazımızda DRS nedir ve Formula 1’e kattıkları nelerdir beraber bakalım.

Formula 1’de Aerodinami ve Kanatların Tarihi

DRS’nin ne olduğunun detaylarına girmeden önce Formula 1’de kanatların (ön ve arka kanat) hayatımıza neden girdiğini anlamak gerekir. Çünkü modern F1 araçlarının vazgeçilmezi olan bu parçalar, efsane Juan Manuel Fangio’nun 1956 yılında şampiyonluk kazandığı Ferrari’sinde bulunmuyordu.

Formula 1’de kullanılan kanatların çalışma prensibi temelde uçaklarda kullanılan kanatlarla hemen hemen aynıdır. Tek bir farkla: Konumlandırmaları. Uçaklarda kanatlar hızlanan havanın yaratmış oldu basınç farkını “lift” yani uçağın yerden havalanmasını sağlayacak kaldırma kuvvetinin yaratılması için kullanılırken; Formula 1 araçlarında tam tersi şekilde konumlanan kanatlar “downforce” yani yere basma kuvvetini arttırmak için kullanılır. Bu sayede Formula 1 araçları yola daha iyi tutunabilir ve virajlara ekstra hız taşıyabilir. 

Formula 1’deki ilk kanat sistemi İsviçreli sürücü ve mühendis Michael May tarafından, Porsche 550 Spyder’ın üzerine taktığı yükseltilmiş kanat ile hayatımıza girdi. Sonradan pilotun görüşünü engellediği yönünde yapılan lobi faaliyetleriyle yasaklansa da bu ters çevrilmiş kanat, yeni gelecek modellerin önünü açmış oldu.

Takip eden yıllarda kullanılan en çarpıcı tasarımlardan biri çifte dünya şampiyonu Britanyalı pilot Graham Hill’in Lotus 49B’sine aitti. Aracın hem önünde, hem de arkasında bulunan iki adet yükseltmiş kanadın daha temiz havayla temasından faydalanarak aerodinamik avantaj elde etmesi prensibi üzere tasarlanmış bu konsept, kanatları tutan direklerin yeteri kadar sağlam olmaması sebebiyle kolaylıkla kırılıyor ve kazalara sebep veriyordu. 

Nitekim sebep olduğu kazalar bu konseptin yasaklanmasına neden olsa da kanatların Formula 1’in değişmez bir parçası olmasına büyük katkıda bulundu. Sonrasında gelen dizaynlar, günümüzdekilere benzer şekilde, kanatların aracın şasesine çok daha yakın konumlandırılması ve daha sağlam bağlantı noktalarıyla desteklenmesine yönelik oldu.

DRS (Drag Reduction System) Nedir?

Türkçe’ye “Sürüklenmeyi Azaltan Sistem” ya da “Hava Direncini Azaltıcı Sistem” olarak çevirebileceğimiz DRS, basitçe pilotun bir buton yardımıyla Formula 1 aracının arka kanadının bir parçasını açmasını (yerle paralel bir açıya getirmesini) sağlayan teknoloji diyebiliriz. Arka kanattaki bu hareketli parçanın açılmasıyla aracın üzerindeki hava direnci ve dolayısıyla yere basma kuvveti azalır. Böylelikle araç düzlüklerde daha yüksek hızlara ulaşabilir. 

DRS Ne İşe Yarar?

Hayatımıza 2011 senesinde giren DRS, Formula 1 yarışlarındaki geçiş sayısını ve dolayısıyla seyir zevkini artırmak amacıyla kullanılan ve Formula 1 yönetiminin çeşitli yönergelerine tabii bir teknoloji. 

Aerodinamik kurallar ve Formula 1 araçlarındaki gelişmeler dolayısıyla, DRS’nin kullanılmadığı senelerde yarışlardaki geçiş sayısı oldukça azalmıştı. Öyle ki 2003 Monaco, 2005 ABD, 2009 Avrupa yarışlarlarında tüm yarış boyunca hiç geçiş olmamıştı. Heyecansız geçen yarışlar Formula 1’in seyir zevkini ve dolayısıyla taraftar sayısını azaltıyordu. 

DRS sisteminin uygulamaya konulduğu yıl olan 2011’de yarış başına ortalama geçiş sayısı 43.2’ye, takip eden yılda ise 43.5’e yükseldi. Öyle ki 2012 yılında F1 taraftarları, toplamda 866 geçişle bir sezonda en fazla geçiş yapılan yıla şahitlik ettiler. Kurallarda süregelen düzenli güncellemeler sayesinde 2021 ve 2022 yıllarında da yarış başı yaklaşık 40 geçiş izlemeye devam ettik. 

DRS Ne Zaman Kullanılır?

DRS butonu günümüzde bütün F1 araçlarında mevcut olsa da pilotların her istedikleri zaman kullanabilecekleri bir teknoloji değil. FIA tarafından belirlenmiş kurallara bağlanan sistem, ancak önceden belirlenen DRS aktivasyon alanlarında aktifleştirilebiliyor. Bu aktivasyon alanları güvenlik amacıyla genellikle pistlerin düzlükleri veya göreceli olarak düz olan bölgeleri oluyor. 

Sıralama turlarında pilotlar bu sistemi her aktivasyon bölgesinde aktifleştirebiliyor. Yarış esnasında ise, DRS’nin aktif hale getirileceği düzlükten bir önceki hız ölçüm noktasında öndeki rakibiyle 1 saniyeden daha az zaman farkı olması şartı aranıyor. Böylelikle rakibini takipte olan sürücü düzlükte yaklaşık 20-30 kilometre/saat’e varan hız avantajı yakalıyor ve geçiş için avantaj sağlıyor. Sistemin kullanım prensibi tur bindirmeler esnasında da geçerli.

Yarış başlangıçlarında veya yeniden başlama sırasında ilk iki tur boyunca, pistte bir tehlike veya kaza olması halinde ve yoğun yağmur koşullarında ise DRS kullanılamıyor. 

Formula 1’de DRS Kullanımının Geleceği

Formula 1 taraftarları her ne kadar bol geçiş izlemeyi sevseler de, asıl zevk aldıkları şey tekerlek tekerleğe olan mücadeleler izleyebilmek. Son yıllardaki DRS kullanılarak yapılan geçişler bu anlamda biraz tersine etki yapmaya başladı. Özellikle uzun DRS düzlükleri olan pistlerde geriden gelen sürücü rakibini yakalayıp, DRS’yi aktive ederek kolay bir geçiş yapıp, sonra da hızlıca farkı açabiliyor. Seyir zevkini arttırmak adına, 2023 yılında DRS kullanımı konusunda bizi bazı değişiklikler bekliyor olabilir. 

Geçtiğimiz günlerde, FIA‘nın Tek Koltuklu Araçlar – Teknik Konulardan Sorumlu Direktörü ve eski aerodinamik tasarımcı Nikolas Tombazis, 2023 yılında bazı pistlerde DRS alanlarının kısaltılabileceğine dair açıklamalarda bulundu. Daha öncesinde FIA’nın Motor Sporları Direktörü Ross Brawn DRS kullanılarak yapılan geçişlerin çok basit hale geldiğini ve özellikle Monza gibi uzun düzlüklü pistlerde DRS kullanım alanlarının kısaltılmasından çekinilmemesi gerektiğini belirtmişti. 

2023’te DRS kullanım kurallarında bir değişiklik olacak mı önümüzdeki günlerde hep beraber göreceğiz. Ama bütün F1 severler gibi bizim de tek arzumuz, daha adil, daha yakın ve daha sık mücadeleler izleyebilmek.